Orzysz jest gminą miejsko-wiejską liczącą ponad 9 tys. mieszkańców, położoną w południowo-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego w powiecie piskim. Zlokalizowana jest na pograniczu Krainy Wielkich Jezior Mazurskich i Pojezierza Ełckiego (mikroregion Pojezierze Orzysz).
Całkowita powierzchnia gminy to 362,57 km2, w tym miasto – 8,17 km2 (tj. 2,25%). Prawa miejskie nadał Orzyszowi Fryderyk Wilhelm I w marcu 1725 roku. W 1753 roku w mieście założono garnizon wojskowy, co wyznaczyło kierunki jego rozwoju na kolejne lata.
Gmina Orzysz cechuje się bogactwem różnorodności biologicznej i krajobrazowej. O bogactwie tym świadczy fakt objęcia znacznych terenów ochroną Natura 2000. Obszary chronione stanowią blisko 60% powierzchni gminy.
Na terenie gminy Orzysz znajduje się wiele zabytków architektonicznych. Część z nich wpisana jest do wojewódzkiego rejestru zabytków.
Na układ komunikacyjny gminy Orzysz składają się drogi krajowe, powiatowe i gminne. Drogi krajowe, które przebiegają przez gminę to: nr 16 Grudziądz – Olsztyn – Mrągowo – Orzysz – Ełk – Ogrodniki oraz nr 63 Pisz – Orzysz – Giżycko – Węgorzewo.
W gminie zlokalizowane są dwa tereny z przeznaczeniem pod inwestycje. Pierwszy z nich znajduje się przy ul. Wierzbińskiej i przeznaczony jest pod usługi z dopuszczeniem usług uciążliwych. Obszar ten należy do Warmińsko-Mazurskiej Strefy Ekonomicznej w Olsztynie. Drugi teren położony jest przy ul. Leśnej i przeznaczony jest pod rozbudowę sportowo-rekreacyjną. Gmina Orzysz jest gminą o typowo rolniczym charakterze.
W mieście dominuje funkcja handlowo-usługowa. Największą popularnością cieszy się działalność wytwórcza. Atrakcyjne położenie, w Krainie Wielkich Jezior Mazurskich, dodatkowo wpływa na rozwój turystyki, a przez to usług jej towarzyszących. W strukturze liczby przedsiębiorstw, wg klas wielkości, zdecydowanie dominują mikroprzedsiębiorstwa. Stanowią one blisko 94,8% ogólnej liczby przedsiębiorstw. Podmioty zatrudniające od 10 do 49 pracowników, czyli tzw. przedsiębiorstwa małe stanowią zalewnie 4,8% zarejestrowanych podmiotów gospodarczych. W 2013 roku na terenie gminy zlokalizowane były jedynie 2 firmy zaliczane do średnich przedsiębiorstw (zatrudniające od 50 do 249 pracowników).
Gmina Orzysz należy do Lokalnej Grupy Działania „Mazurskie Morze”. Jej siedzibą jest miasto Orzysz. Celem LGD jest podnoszenie jakości życia mieszkańców i wspieranie zrównoważonego rozwoju obszaru, m.in. poprzez: „działania na rzecz poprawy stanu infrastruktury niezbędnej do prawidłowego funkcjonowania turystyki wiejskiej, promocja i ochrona dziedzictwa kulturowego oraz ochrona środowiska, promocja i wspomaganie rozwoju nauki, edukacji, oświaty i wychowania, wyrównanie szans edukacyjnych, promocja i wspomagania rozwoju gospodarczego”.
