Udział firm z obszarów inteligentnych specjalizacji
- Ekonomia wody
- Drewno i meblarstwo
- Żywność wysokiej jakości
Specjalizacje na tle województwa
Wykres pokazuje relacje procentowe pomiędzy firmami z Województwa Warmińsko-mazurskiego w poszczególnych specjalizacjach
Ekonomia wody
Podmioty Gospodarcze
Specjalizacja Ekonomia wody łączy podmioty o różnym profilu działalności – przenosząc założenia Strategii rozwoju województwa… na potrzeby niniejszego fragmentu badania, do specjalizacji zaliczono podmioty produkcyjne (statki, łodzie), usługowe (m.in. transport wodny, zakwaterowanie, turystyka, rekreacja i sport), jak i budowlane (sieci wodociągowe, inżynieria wodna)5. Ze względu na to zróżnicowanie, specjalizację na potrzeby tego fragmentu badania przedstawiono w podziale na trzy podgrupy, łączące różne klasyfikacje działalności.
Liczba zarejestrowanych w województwie podmiotów w inteligentnej specjalizacji Ekonomia wody wynosi ok. 4 tys., co stanowi 3% przedsiębiorstw w regionie (2013). Znaczącą większość w specjalizacji stanowią te firmy, których pola działalności związane są z turystyką i rekreacją (Wykres). Liczebność w Ekonomii wody wzrastała w ostatnich latach bardziej dynamicznie niż ogólna liczba podmiotów województwie.
W czołówce gmin o największym nagromadzeniu firm Ekonomii wody znajdują się nie tylko większe ośrodki miejskie, ale też wyróżniają się gminy mniejsze, takie jak Mikołajki, Piecki czy Ruciane-Nida. Przyczyną takiej sytuacji jest duże nagromadzenie podmiotów turystycznych. W najsilniej „wyspecjalizowanych” gminach Warmii i Mazur, udział firm Ekonomii wody w ogóle podmiotów przekracza 14%. Pod tym względem najsilniej wyróżniają się gminy Ruciane-Nida i Mikołajki.
Zatrudnienie
Przedsiębiorstwa wpisujące się w specjalizację Ekonomia wody zatrudniają łącznie ok. 9% ogółu pracujących w województwie (2013). Znaczenie tych grup dla warmińsko-mazurskiego rynku pracy jest nieco większe niż w skali kraju, gdzie wynosi 7,7%.
Charakterystyka głównych branż
- Przemysł jachtowy
Polskie stocznie produkują około 22 tys. jednostek pływających rocznie. W kategorii łodzi motorowych do 9 metrów długości Polska zajmuje pod tym względem drugie miejsce na świecie, zaraz po Stanach Zjednoczonych. Największe stocznie jachtowe w Polsce zlokalizowane są głównie w województwach nadmorskich, ale silna koncentracja podmiotów z branży stoczniowej występuje również w województwach warmińsko-mazurskim i podlaskim. Zdecydowana większość produkcji przeznaczana jest na rynki zachodnie, chociaż popyt w Polsce na tego rodzaju dobra luksusowe również z roku na rok rośnie. Na mazurskich jeziorach sukcesywnie przybywa jednostek pływających. W skali kraju w 2010 r. sporty wodne czynnie uprawiało ponad 200 tys. osób, a liczba jednostek pływających przekraczała 60 tys. (Raport dot. przemysłu jachtowego ).
Potencjał branży jachtowej jest znaczny, szczególnie jeśli weźmiemy pod uwagę nie tylko firmy produkujące łodzie, jachty i osprzęt, ale także świadczące różnego rodzaju usługi związane z wodą (m.in. firmy czarterowe, mariny, szkoły żeglarskie).
- Produkcja i przetwórstwo rybne
Główną gałęzią przemysłu rolno-spożywczego związanego ze specjalizacją Ekonomia wody jest sektor hodowli i przetwórstwa ryb oraz innych jadalnych organizmów wodnych. Pomimo tego, że przetwórstwo rybne jest jedną z najmniejszych grup przemysłu spożywczego (5% produkcji sprzedanej wyrobów przemysłu spożywczego ogółem) to należy do jednej z najbardziej dynamicznie rozwijających się gałęzi przemysłu rolno-spożywczego w Polsce. Od 2005 r. wartość produkcji sprzedanej przemysłu przetwórstwa ryb wzrosła prawie 2,5 krotnie (7,4 mld zł w 2013 r.)
- Usługi zakwaterowania, wypoczynku i sporty wodne
Województwo warmińsko-mazurskie jest jednym z bardziej atrakcyjnych turystycznie regionów Polski. Liczba korzystających z noclegów oraz udzielonych noclegów systematycznie wzrasta (Wykres 4), plasując region w czołówce polskich województw (5 miejsce w obu zestawieniach). W ostatnich latach dynamicznie rozwijała się również baza noclegowa w regionie, zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym. W 2013 r. na 1000 mieszkańców przypadało 28 miejsc noclegowych (średnia dla Polski wyniosła 18). Wzrosła również liczba kategoryzowanych obiektów noclegowych, w tym o wyższym standardzie.
- Technologie i maszyny wykorzystywane w Ekonomii wody
Istotną część specjalizacji Ekonomia wody stanowią podmioty działające w zakresie technologii ochrony zasobów wodnych, w tym związanych z oczyszczaniem ścieków, produkcją filtrów do oczyszczania i uzdatniania wody. Znajdują one zastosowanie zarówno w indywidualnych gospodarstwach domowych, jak i hotelach, ośrodkach wypoczynkowych czy przedsiębiorstwach produkcyjnych. Dla utrzymania odpowiedniego stanu czystości zbiorników wodnych ważne jest też opracowywanie innowacyjnych rozwiązań w zakresie ich rekultywacji.
- Zaawansowanie technologiczne przetwórstwa w Ekonomii wody
Przedsiębiorstwa z Warmii i Mazur nie odbiegają znacząco od krajowych konkurentów pod względem wykorzystania podstawowych technik informacyjnych oraz internetu. Firmy działające w specjalizacji Ekonomia wody wykazują wysoki poziom kompetencji w zakresie wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych. Większość przedsiębiorców zapewnia osobom u nich zatrudnionym dostęp do Internetu w miejscu pracy. W branży turystycznej wciąż jest miejsce na poszerzenie usług świadczonych elektronicznie. Nie dotyczy to tylko systemów obsługi klienta w hotelarstwie – ambicją firm z branży wynajmu jachtów jest m.in. wprowadzanie systemów pozycjonowania, natomiast dla mniejszych producentów z branży hodowlanej – wykorzystanie internetu do pozyskania nowych odbiorców.
czytaj więcej
![]()
Drewno i meblarstwo
Podmioty Gospodarcze
- 5,7 tyś firm
- udział w przychodach ze sprzedaży -12%
- udział w ogóle zatrudnionych – 9%
Specjalizacja Drewno i meblarstwo obejmuje obszary aktywności gospodarczej takie jak:
- produkcja mebli,
- naprawa i konserwacja,
- produkcja innych wyrobów stolarskich,
- nauka i instytucje otoczenia biznesu (IOB),
- usługi projektowe,
- sprzedaż produktów drzewno-meblarskich,
- przetwórstwo i sprzedaż drewna .
Charakterystyka głównych branż
- Leśnictwo i pozyskiwanie drewna
Specjalizacja Drewno i meblarstwo w województwie warmińsko-mazurskim wynika z bogatej tradycji sektora drzewnego w tym regionie. Rozwój przemysłu i usług tego sektora warunkowany jest dostępnością surowców (województwo w 1/3 swojej powierzchni pokryte jest lasami). Jest to uwarunkowanie charakterystyczne również dla całej Polski (30% pokrycie lasami). Porównywalny udział lasów w powierzchni kraju obserwuje się także w Niemczech, Francji i Norwegii. Polska wyróżnia się jednak na tle innych państw europejskich pod względem zasobności lasów – na 1 hektar przypada ponad 200 m3 drzew, podczas gdy w innych krajach Europy jest to zaledwie ok 107m3/ha.
- Produkcja mebli
Województwo warmińsko-mazurskie przoduje w Europie pod względem produkcji mebli i wyrobów z drewna i zatrudnienia w tych branżach. Najwięcej firm IS Drewno i meblarstwo w województwie działa w obszarze opisanego w poprzednim rozdziale leśnictwa i pozyskiwania drewna, oraz w produkcji wyrobów z drewna i produkcji mebli. Produkcja mebli i wyrobów z drewna charakteryzuje się ponadto największym zatrudnieniem w porównaniu do liczby pracowników w innych branżach tej specjalizacji. Istotna jest także konkurencyjność Warmii i Mazur pod względem udziału w eksporcie krajowym i zagranicznym. Respondenci przeprowadzonych na potrzeby projektu wywiadów wskazywali przemysł meblarski jako główną gałąź przemysłu województwa, a wielkość eksportu wyrobów meblarskich jako wskaźnik świadczący o konkurencyjności województwa na rynkach europejskich. O dużym znaczeniu rozwoju przemysłu meblarskiego i wyrobów z drewna dla gospodarki regionu świadczy dodatkowo działalność klastrów. Struktura branżowa warmińsko-mazurskich inicjatyw klastrowych odpowiada strukturze specjalności gospodarczych regionu, najwięcej z nich bowiem funkcjonuje w produkcji wyrobów z drewna i produkcji mebli (4 inicjatywy klastrowe, w tym m.in. Klaster Mebel Elbląg i Mazurskie Okna).
- Potencjał technologiczny sektora
Większość z blisko 10 tysięcy podmiotów działających w zakresie przetwórstwa przemysłowego8 w województwie należy do branż o niskim lub średnio-niskim zaawansowaniu technicznym. Jest to sytuacja nieodbiegająca znacznie od struktury krajowej.
czytaj więcej
![]()
Zatrudnienie
Przedsiębiorstwa wpisujące się w specjalizację Drewno i meblarstwo zatrudniają co najmniej 26 tys. pracowników. W tym ujęciu region plasuje się na czwartej pozycji za woj. wielkopolskim, śląskim i mazowieckim. Wymieniona liczba stanowi 20% osób pracujących w województwie w podmiotach o liczbie zatrudnienia powyżej dziewięciu oraz 9% całkowitej liczby zatrudnionych w regionalnej gospodarce. Jest to 7,4% zatrudnianych w tym sektorze w Polsce.
Warmia i Mazury są liderem w gronie regionów, w których udział zatrudnienia w omawianych branżach ma największe znaczenie w zatrudnieniu regionalnym ogółem5 (patrz Tabela 2, kolumna trzecia). W ujęciu bezwzględnym, największa koncentracja zatrudnienia występuje w Wielkopolsce. Generalnie w Polsce poziom omawianego zatrudnienia można uznać za znaczący.
Dynamika zmian zatrudnienia w Drewnie i meblarstwie nie odbiega znacząco do przeciętnej krajowej (patrz Tabela 2, kolumna czwarta). Liderem wzrostu jest tu województwo podlaskie (+8%).
Wśród zatrudnionych w specjalizacji na Warmii i Mazurach dominują pracownicy z branży produkcji mebli (14 tys.) oraz branży wyrobów z drewna (Wykres ). Ci pierwsi stanowią 12% wszystkich zatrudnionych w tej branży w Polsce, natomiast drudzy – 8% (patrz Tabela 3 kolumna druga).
Żywność wysokiej jakości
Podmioty Gospodarcze
W województwie zarejestrowanych jest ok. 5,4 tys. firm należących do specjalizacji Żywność wysokiej jakości, co stanowi 4% wszystkich podmiotów. W tej grupie 1,5 tys. firm zajmuje się przetwórstwem żywności (produkcja artykułów spożywczych i napojów) lub usługami dla branży (działalność weterynaryjna, analizy związane z jakością żywności).
W zestawieniu regionalnym specjalizacja Warmii i Mazur jest wyraźnie widoczna – jeden z największych udziałów firm z omawianych branż w ogóle populacji przedsiębiorstw. Pod względem łącznej liczby przedsiębiorstw wpisujących się w specjalizację, Warmia i Mazury plasują się w połowie stawki województw.
Zatrudnienie
Liczba zatrudnionych w województwie warmińsko-mazurskim przy produkcji roślinnej i zwierzęcej sięga 10 tys. osób (bez rolników indywidualnych), przy produkcji artykułów spożywczych – 21 tys. osób, natomiast napojów – 2 tys. osób. Poniżej tysiąca osób zatrudnionych jest w usługach działalności weterynaryjnej (Raport z konsultacji inteligentnych specjalizacji… 2013). Zatrudnienie powiązane z Żywnością wysokiej jakości, stanowi ok. 11% ogólnego zatrudniania w regionie.
Charakterystyka głównych branż
- Rolnictwo
Rolnictwo ma bardzo duże znaczenie dla regionu Warmii i Mazur. W województwie funkcjonuje 42 tys. gospodarstw rolnych11 (prawie 3% wszystkich gospodarstw w Polsce). Charakterystyczną cechą rolnictwa w województwie warmińsko-mazurskim jest względnie wysoki udział dużych gospodarstw, w tym gospodarstw wielkopowierzchniowych12 w liczbie gospodarstw ogółem (3% w 2013 r., trzecie miejsce w Polsce, po województwach zachodniopomorskim i lubuskim)13. Przekłada się to na większą wydajność gospodarstw i lepsze wskaźniki ekonomiczne14. Gospodarstwa największe ekonomicznie, tj. w klasie 50 tys. euro i więcej stanowią 14% wszystkich gospodarstw rolnych (średnio w Polsce – 5%).
Rolnictwo w województwie warmińsko-mazurskim opiera się na produkcji zwierzęcej (2/3 towarowej produkcji rolniczej). Wysoki udział ma w nim w szczególności produkcja drobiu. Zarazem inne produkty rolno-spożywcze, takie jak mleko czy wyroby piekarskie i mączne, mają również znaczący udział w całości przychodów ze sprzedaży firm działających w specjalizacji oraz w eksporcie (zob. Aktywność rynkowa firm).
- Branża mleczarska
Wielkość produkcji mleka krowiego plasuje region na piątym miejscu w Polsce, z udziałem w rynku krajowym na poziomie 7-8% (lata 2009-2013). Wynika to ze specjalizacji gospodarstw rolnych prowadzących chów bydła, które w zdecydowanej większości (88%) utrzymują bydło wyłącznie lub głównie do produkcji mleka przeznaczonego do konsumpcji lub przetwórstwa mlecznego. W województwie działa wiele zakładów przetwórstwa mlecznego należących do największych mleczarni w Polsce. Są to m.in. zakłady Mlekovity, Spółdzielni Mleczarskiej „Mlekpol”, czy firmy Polmlek. W regionie działa także wiele mniejszych spółdzielni mleczarskich. Generalnie, polski rynek mleka jest silnie skonsolidowany (dziesięć podmiotów generuje blisko połowę przychodu wszystkich przedsiębiorstw z branży). O znaczącej pozycji regionu w produkcji wyrobów mleczarskich świadczą również liczne nagrody rodzimych przedsiębiorstw, jak również lista produktów tradycyjnych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, na której znajdują się ser welski, ser salami mazurski oraz zsiadłe mleko.
- Branża drobiarska
Województwo warmińsko-mazurskie zajmuje wysoką pozycję na krajowym rynku produkcji drobiu, a w segmencie produkcji wyrobów z indyka jest liderem. Wśród 48 przedsiębiorstw przemysłu mięsnego znajdujących się na „Liście 2000”, szóstą pozycję zajmuje firma Indykpol Sp. z o.o. z Olsztyna, której przychody przekraczają 1 mld zł, a zatrudnienie we wszystkich zakładach w Polsce wynosi 1200 osób.
Branża drobiarska jest najbardziej dynamicznie rozwijającym się sektorem w przemyśle mięsnym. Wpływa na to przede wszystkim relatywnie niska cena (mięso drobiowe jest najtańszym źródłem białka zwierzęcego), ale także krótki cykl produkcyjny drobiu i związana z tym możliwość szybkiej zmiany poziomu produkcji. Ta ostatnia cecha sprawia, że branża, w porównaniu do pozostałych działów produkcji zwierzęcej, szybciej reaguje i dostosowuje się do zmian w popycie.
- Produkcja wyrobów piekarskich i mącznych
Rynek branży piekarniczej w Polsce jest silnie rozdrobniony. Zdecydowaną większość podmiotów stanowią małe firmy. Spożycie pieczywa w Polsce z roku na rok spada. Jednak do największych problemów branży piekarniczej należą: duży udział szarej strefy, brak rozwiniętej współpracy wewnątrz branży oraz wynikająca z tego słaba pozycja w negocjacjach z dużymi sieciami handlowymi. Pojedyncze piekarnie nie są w stanie samodzielnie rozwiązać tych problemów, jak również kształtować trendów żywieniowych. Przyszłość branży piekarniczej w dużym stopniu będzie więc zależała od współpracy wewnętrznej oraz odpowiedniej promocji.
- Produkcja paszy i karmy dla zwierząt
Istotne znaczenie dla specjalizacji ma również produkcja pasz i karm dla zwierząt. Rynek pasz w Polsce stale się rozwija (średnioroczne tempo wzrostu produkcji pasz przemysłowych kształtuje się na poziomie 6%), co wynika w dużym stopniu za zwiększonej hodowli drobiu. Liczba przedsiębiorstw przemysłu paszowego w Polsce w 2012 roku wynosiła 109, dając zatrudnienie ponad 9000 pracownikom (Piwowar 2013). W ostatnich latach w polskim przemyśle produkcji pasz zaszło wiele procesów konsolidacyjnych, których efektem było zmniejszenie liczby przedsiębiorstw produkcyjnych tej branży oraz wzrost ich wielkości.
- Technologie i maszyny wykorzystywane w specjalizacji
W ramach specjalizacji Żywność wysokiej jakości duże znaczenie wśród przedsiębiorstw produkcyjnych mają, działające już na szerokich rynkach, firmy produkujące maszyny wykorzystywane do produkcji i przetwórstwa żywności.
Zaawansowanie technologiczne
Większość z blisko dziesięciu tysięcy podmiotów działających w zakresie przetwórstwa przemysłowego (sekcja C w PKD) w województwie należy do branż o niskim lub średnio-niskim zaawansowaniu technicznym. Jest to sytuacja nieodbiegająca znacznie od struktury krajowej.
W województwie warmińsko-mazurskim przedsiębiorstwa przetwórstwa przemysłowego wpisujące się w inteligentne specjalizacje, prowadzą w ujęciu klasyfikacyjnym31, przede wszystkim działalność niskiej i średnio-niskiej techniki (Wykres 4). Produkcja artykułów spożywczych i napojów należy do tej pierwszej grupy – o względnie mniejszym stopniu złożoności procesów. Do mniej licznego w skali regionu i kraju, grona podmiotów produkcyjnych średnio wysokiej techniki należą natomiast przedsiębiorstwa produkujące powiązane ze specjalizacją maszyny i urządzenia.
czytaj więcej
![]()
źródło:
1. Badanie potencjału innowacyjnego i rozwojowego przedsiębiorstw funkcjonujących w obszarze inteligentnych specjalizacji województwa warmińsko-mazurskiego Drewno i meblarstwo – raport końcowy Geoprofit Wojciech Dziemianowicz, ECORYS Polska Sp. z o.o. na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
2. Badanie potencjału innowacyjnego i rozwojowego przedsiębiorstw funkcjonujących w obszarze inteligentnych specjalizacji województwa warmińsko-mazurskiego Żywność wysokiej jakości – raport końcowy – raport końcowy Geoprofit Wojciech Dziemianowicz, ECORYS Polska Sp. z o.o. na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
3. Badanie potencjału innowacyjnego i rozwojowego przedsiębiorstw funkcjonujących w obszarze inteligentnych specjalizacji województwa warmińsko-mazurskiego Ekonomia wody – raport końcowy – raport końcowy Geoprofit Wojciech Dziemianowicz, ECORYS Polska Sp. z o.o. na zlecenie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
